Wat is HAZOP?
HAZOP staat voor Hazard and Operability Study — een gestructureerde risicoanalyse-methode die wordt gebruikt om gevaarlijke scenario’s en bedieningsproblemen in procesinstallaties systematisch te identificeren.
HAZOP = denkfouten en faalscenario’s opsporen vóór ze tot incidenten leiden.
Het wordt toegepast bij ontwerp, modificatie of review van installaties in o.a. de chemie, olie & gas, food, pharma en energiesector.
🎯 Wat is het doel van een HAZOP?
- Identificeren van gevaarlijke situaties (hazards)
- Signaleren van bedieningsproblemen (operability issues)
- In kaart brengen van mogelijke oorzaken, gevolgen en risico’s
- Vaststellen van benodigde veiligheidsmaatregelen of SIF’s
- Onderbouwing van SIL-niveaus en LOPA-analyses
🔍 Hoe werkt HAZOP?
Een HAZOP wordt uitgevoerd door een multidisciplinair team dat een procesinstallatie of P&ID stap voor stap doorloopt. Hierbij worden afwijkingen geanalyseerd via zogeheten HAZOP Guide Words zoals:
| Guide Word | Voorbeeldvraag |
|---|---|
| No / Not | Wat als er geen flow is? |
| More | Wat als de druk te hoog wordt? |
| Less | Wat als de temperatuur te laag is? |
| Reverse | Wat als de stroomrichting omdraait? |
| Other than | Wat als verkeerde stof in de lijn komt? |
Elke combinatie van guide word + procesparameter leidt tot een gestructureerde brainstorm.
🧠 HAZOP-aanpak in stappen
- Voorbereiding: verzamel P&ID’s, procesdata, normen
- Opdeling in nodes: verdeel het proces in analyse-eenheden
- Analyse per node: pas guide words toe op flow, druk, temp, etc.
- Documenteren: oorzaak, gevolg, bestaande maatregelen, aanbevelingen
- Actielijst opstellen: wat moet aangepast of onderzocht worden?
- Review & follow-up: opvolging acties en heranalyse indien nodig
🏭 Voorbeeld HAZOP-tabel (vereenvoudigd)
| Node | Guide Word | Afwijking | Oorzaak | Gevolg | Maatregel |
|---|---|---|---|---|---|
| Reactor R1 | More Pressure | Overdruk | Klep blijft dicht | Risico op explosie | SIS, overdrukventiel |
| Pomp P101 | No Flow | Geen stroming | Verstopte leiding | Warmteopbouw in reactor | Stroomdetectie + alarm |
🔗 HAZOP en andere methodes
| Methode | Doel |
|---|---|
| HAZOP | Identificeren van procesgevaren en afwijkingen |
| LOPA | Kwantificeren van risico’s en bepalen van SIL |
| FMEA | Analyse van faalwijzen van componenten |
| BOW-TIE | Visualiseren van oorzaken en gevolgen |
✅ Voordelen van HAZOP
- Systematisch en gedocumenteerd proces
- Multidisciplinair teamdenken voorkomt tunnelvisie
- Aantoonbare input voor SIL / IEC 61511 compliance
- Herbruikbaar voor modificaties en heranalyses
- Vroegtijdige identificatie van risico’s bespaart kosten en incidenten
📌 Samengevat
HAZOP is een diepgaande en gestructureerde analyse om procesrisico’s en bedieningsproblemen op te sporen, vóórdat ze tot schade, uitval of gevaar leiden. Het is een onmisbare tool voor veiligheid, Compliance en goed ontwerp in de procesindustrie.